ZMIANY SKÓRNE W OKRESIE MENOPAUZY Menopauza pojawia się około 50 r.ż. i bezpośrednio skutkuje spadkiem poziomu estrogenów, progesteronu i inhibitora FSH, a w konsekwencji wywołuje szereg zmian w organizmie, w tym w skórze. Do niedawna większość z nich była bagatelizowana, a dolegliwości związane z klimakterium lekceważono. Postęp wiedzy w zakresie wpływu hormonów na funkcjonowanie organizmu kobiety sprawił, że podejście do tego zagadnienia znacząco się zmieniło, a problemy związane z niedoborem hormonów stały się istotne, zarówno pod kątem medycznym, jak i społecznym.

Zmiany zachodzące w skórze kobiet w tym okresie to skutek ścisłej kontroli poszczególnych elementów strukturalnych przez układ hormonalny, za pośrednictwem receptorów dla hormonów płciowych. Szczególnie bogata w te receptory jest skóra twarzy.

Skóra w czasie menopauzy

W okresie menopauzy przede wszystkim przyspieszeniu ulega proces fizjologicznego starzenia. Na poziomie komórkowym, w naskórku, dochodzi do osłabienia proliferacji keratynocytów i dominacji procesów zanikowych nad regeneracją. Spłaszczeniu ulega także granica skórno-naskórkowa, co skutkuje słabszą wymianą składników odżywczych i metabolitów pomiędzy naskórkiem a skórą właściwą. Estrogeny mają wpływ na powstawanie ciałek lamelarnych, które tworzą płaszcz hydro-lipidowy skóry. Ich niedobór skutkuje spadkiem poziomu ceramidów. W konsekwencji osłabieniu ulega bariera naskórkowa przez co wzrasta wrażliwość skóry na czynniki zewnętrzne oraz podnosi się poziom przeznaskórkowej utraty wody (TEWL).

W skórze właściwej zmniejsza się ilość fibroblastów i mastocytów, spada zawartość kolagenu i zmienia się struktura włókien sprężystych. Badania pokazują, że co roku zawartość kolagenu w skórze zmniejsza się o 2%, z czego największy spadek obserwuje się przez pierwsze 6 miesięcy od ostatniej miesiączki. Osłabieniu ulega także przepływ krwi w naczyniach włosowatych, często zmniejsza się aktywność gruczołów łojowych i potowych. W związku z tymi zmianami, u kobiet po okresie menopauzy obserwuje się wzrost rozciągliwości skóry, spadek elastyczności, ścieńczenie skóry właściwej i naskórka, a także suchość, zmarszczki oraz zmiany w pH.

Kłopotliwy rumień

Charakterystycznym objawem skórnym jest pojawiający się napadowo rumień na twarzy spowodowany zaburzeniami naczynioruchowymi. Towarzyszy mu wzmożona potliwość i przyspieszona akcja serca. Dolegliwość często pojawia się już kilka miesięcy przed menopauzą i ustępuje samoistnie w ciągu kilku lat. Następstwem zmian naczyniowych na twarzy może być trądzik różowaty, stanowiący coraz powszechniejszy problem dermatologiczny i kosmetyczny, diagnozowany trzykrotnie częściej u kobiet niż mężczyzn.

Hormony podczas menopauzy

Zaburzenia hormonalne towarzyszące okresowi menopauzy wpływają też znacząco na gęstość i strukturę włosów. Zaobserwować tu można dwa zjawiska: hipertrofii włosów mieszkowych w obszarach szczególnie wrażliwych na działanie androgenów takich jak: żuchwa, górna warga, klatka piersiowa, podbrzusze oraz atrofii mieszków włosowych skóry głowy prowadzący do rozlanego przerzedzenia włosów. Szacuje się, że u ok. 70% kobiet w wieku pomenopauzalnym, nie stosujących hormonalnej terapii zastępczej rozwija się hirsutyzm na twarzy.

Niwelowanie objawów starzenia się skóry wynikających z zaburzeń hormonalnych jest tak samo trudne i złożone jak sam proces. Korzystnie na zahamowanie i cofnięcie zmian wpływają hydroksykwasy, retinoidy, witamina C i peptydy. Pewien korzystny wpływ wykazują także fitoestrogeny np. genisteina i daidzeina, które pełnią w roślinach te same funkcje co estrogeny u ludzi. Podobna struktura cząsteczki sprawia, że wykazują one powinowactwo do receptora estrogenowego w skórze i jej przydatkach, jednak ich działanie jest zdecydowanie słabsze niż estrogenów. Plusem stosowania takich składników jest też ich działanie antyoksydacyjne, co pozwala ograniczyć szkodliwe działanie wolnych rodników na już zmienione białka i lipidy skóry. Bezwzględnie należy też stosować kremy z filtrami przeciwsłonecznymi o szerokim spektrum działania.

W celu ograniczenia TEWL i poprawy integralności bariery naskórkowej poleca się stosowanie naturalnych lipidów roślinnych, które skutecznie uzupełnią braki w strukturze warstwy rogowej. Do najlepszych należą: olej arganowy, z nasion owsa, różany, oliwa z oliwek, olej tamanu.

Program pielęgnacji domowej i terapii profesjonalnej powinien być starannie dobrany z uwzględnieniem ryzyka stosowania pewnych rozwiązań i technik w zmienionej strukturalnie skórze.